مقدمه
در مراحل رشد شرکت‌ها، مرحله تأمین مالي از سوي فرشتگان سرمایه‌گذار، يك مرحله حياتي است كه در آن بسياري از شرکت‌های نوپا به دليل عدم دستيابي به منابع مالي لازم، از ادامه مسير باز می‌مانند. این مرحله اصطلاحاً به دره مرگ معروف است.
فرشتگان سرمایه‌گذار كه اغلب كارآفرينان يا تجار باتجربه‌اند، به طور فزاینده‌ای به‌عنوان يكي از مهم‌ترین منابع تأمین مالي از طريق اعطاي مالكيت در مراحل ابتدايي شکل‌گیری شرکت‌ها مطرح هستند. اين سرمایه‌گذاران در بخشي فعاليت می‌کنند كه بين مؤسسان، خانواده و دوستان از یک طرف و سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر از طرف ديگر قرار می‌گیرند.
تعریف
سرمایه‌گذار فرشته یا سرمایه‌گذار انجل/ سرمایه‌گذار نیک‌اندیش/ سروش سرمایه‌گذار، فرد یا گروهی از افراد هستند که روی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوپا سرمایه‌گذاری می‌کنند. این افراد به‌خوبی با مفهوم سرمایه‌گذاری آشنا بوده و به همین دلیل معمولاً فرایند سرمایه‌گذاری آن‌ها با نتایج موفقیت‌آمیزی همراه خواهد بود.
معمولاً سرمایه‌گذار فرشته، مبلغی را به‌عنوان سرمایه اولیه در اختیار استارت‌آپ‌ها قرار داده و سپس در ازای آن، مالک بخشی از سهام یک کسبوکار می‌شود. البته این مالکیت هیچ دخالتی در مدیریت کسبوکار موردنظر ندارد. افرادی که تحت عنوان سرمایه‌گذار فرشته شناخته می‌شوند، فقط در بخش مالی شرکت سهیم بوده و درباره نحوه مدیریت امور و فرایندهای مربوط به آن دخالتی ندارند.
سرمایه‌گذار فرشته در بسیاری از مواقع مانند یک فرشته نجات برای شرکت‌های نوپا ظاهر می‌شود. این افراد در حد توان خود به کسبوکار موردنظر کمک کرده و تجربیات مفید خود را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند. سرمایه‌گذار فرشته با سرمایه شخصی خود وارد عمل می‌شود، پس نوع فعالیت آن‌ها سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیست. ضمن اینکه در برخی مواقع ممکن است تنها برای یک معامله یا یک پروژه، با تیم موردنظر همراه شوند.
تاریخچه سرمایه‌گذاران فرشته
اصطلاح «فرشته» اولین‌بار در تئاتر برادوی در زمانی که ثروتمندان برای پیشبرد تولیدات تئاتر، سرمایه فراهم می‌کردند به‌کار برده شد. اصطلاح «سرمایه‌گذار فرشته» نیز اولین‌بار توسط ویلیام وتزل، مؤسس مرکز تحقیقات سرمایه‌گذاری دانشگاه نیوهمپشایر استفاده گردید. وتزل پژوهشی را در مورد چگونگی جمع‌آوری سرمایه توسط کارآفرینان به انجام رسانید.
تفاوت سرمایه‌گذاران فرشته با سایر سرمایه‌گذاران
سرمایه‌گذاران فرشته، افرادی هستند که به‌دنبال سرمایه‌گذاری در مراحل اولیة استارتاپ‌ها هستند. این نوع سرمایه‌گذاری‌ها با ریسک همراه است. اکثر سرمایه‌گذاران فرشته، سرمایة اضافی در دسترس دارند و به دنبال نرخ بازدهی بالاتری نسبت به سرمایه‌گذاری‌های سنتی هستند.
سرمایه‌گذاران فرشته شرایط مطلوب‌تری را در مقایسه با سایر وام‌دهندگان ارائه می‌دهند؛ زیرا معمولاً به‌جای سودآوری کسبوکار، روی کارآفرینی که کسبوکار را شروع می‌کند، سرمایه‌گذاری می‌کنند. تمرکز سرمایه‌گذاران فرشته بر کمک به راه‌اندازی استارتاپ‌هاست، نه سود احتمالی که ممکن است از کسبوکار به دست آورند. در اصل، سرمایه‌گذاران فرشته نقطه مخالف سرمایه‌گذاران خطرپذیر هستند.
به سرمایه‌گذاران فرشته، سرمایه‌گذاران غیررسمی، سرمایه‌گذاران نیک‌اندیش، سرمایه‌گذاران خصوصی، سرمایه‌گذاران اولیه یا فرشتگان کسبوکار نیز گفته می‌شود. آن‌ها افراد ثروتمندی هستند که در ازای حقوق صاحبان سهام یا بدهی قابل‌تبدیل، به استارتاپ‌ها بودجه می‌دهند.
برخی سرمایه‌گذاران فرشته از طریق پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی آنلاین سرمایه‌گذاری می‌کنند و یا برای جمع‌آوری گروهی سرمایه، شبکه‌های حمایتی سرمایه‌گذاری فرشته ایجاد می‌نمایند.
سه ویژگی برتر سرمایه‌گذار فرشته
سرمایه‌گذاران فرشته ویژگی‌های متفاوت‌تری نسبت به سایر گروه‌های سرمایه‌گذاری دارند و همواره روش کار آنان نیز همان‌طور که در بخش قبل توضیح داده شد، با سایرین تفاوت‌هایی دارد.
باید دانست که این تفاوت‌ها طبیعتاً روش کار و همکاری استارتاپ یا گروه کارآفرین را نیز با سرمایه‌گذار تغییر می‌دهد و به طبع آن، انتظارات هردو طرف نیز طبق شرایط، متغیر خواهد بود. بنابرابن به ۴ ویژگی سرمایه‌گذار فرشته که بسیار مهم هستند می‌پردازیم.
1- اعتماد به‌نفس بالا 
موفق‌ترین سرمایه‌گذاران فرشته می‌دانند که چه کاری انجام می‌دهند همواره شرایط را به‌درستی می‌سنجند و قدرت ریسک‌پذیری بالایی دارند. این اعتماد به‌نفس، آن‌ها را قادر می‌سازد هنگام انتخاب استارتاپ‌ها برای سرمایه‌گذاری، بر غرایز خود تکیه کنند.
از طرف دیگر، اگر سرمایه‌گذار فضای استارتاپ و صنعت آن را بشناسد، در موقعیت مناسبی قرار دارد تا از رهبران کسبوکار سؤالات تکان‌دهنده بپرسد، آنان را به چالش بکشد و مشخص کند که آیا سرمایه‌گذاری میسر است یا خیر.
در مقابل نیز، گاهی اوقات دانش بنیان‌گذاران استارتاپ و اعتماد به نفس ناشی از سوابق موفقیت قبلی او کافی است تا یک سرمایه‌گذار فرشته را به سرمایه‌گذاری حتی بدون آشنایی زیاد با یک صنعت خاص، ترغیب کند.
2- شجاعت و ریسک‌پذیری
موفق‌ترین سرمایه‌گذاران فرشته شجاعت دارند. هر نوع سرمایه‌گذاری ذاتاً مخاطره‌آمیز است، از جمله سرمایه‌گذاری بر روی استارتاپ‌هایی که در مراحل اولیه قرار دارند. درگیرشدن در یک سرمایه‌گذاری که موفقیت آن ۱۰۰٪ تضمین شده نیست، مستلزم یک عنصر مهم به نام جسارت است، اما سرمایه‌گذاران فرشته می‌توانند با تصمیم‌گیری هوشمندانه و ورود به‌موقع به یک کسبوکار، میزان ریسکی را که می‌پذیرند کاهش دهند.
با نگاه‌کردن به نمونه‌هایی از سرمایه‌گذاران فرشته، بارها و بارها می‌توان افرادی را دید که آن‌قدر شجاع هستند که پول خود را روی نقطه ریسک بگذارند. هرچند این موضوع به این معنا نیست که کورکورانه شجاع هستند.
3– قابل‌اعتماد و امانت‌دار 
درست است که سرمایه‌گذاران فرشته به استارتاپ‌ها پول می‌دهند، اما آنان را راهنمایی نیز می‌کنند. مؤسس یک شرکت باید بداند که می‌تواند به سرمایه‌گذار انجل برای ارائه بهترین مشاوره اعتماد کند و اینکه سرمایه‌گذار منافع کسبوکار را در ذهن دارد.
سرمایه‌گذار فرشته اصل تعامل سازنده را با استارتاپ در پیش می‌گیرد. بسیاری از سرمایه‌گذاران معاملات را از طریق شبکه‌ها و روابط خود پیدا می‌کنند و تجارت خود را گسترش می‌دهند.
مزایای مشارکت با سرمایه‌گذاران فرشته
1- حذف کاغذبازی‌ها و کارهای اداری
شراکت با سرمایه‌گذاران فرشته بدون پیچیدگی‌های سرمایه‌گذاری، کارآفرینان را به هدفشان نزدیک می‌کند. چون سرمایه‌گذاران فرشته نهادی غیررسمی هستند، روند مشارکت با آن‌ها بسیار سریع‌تر اتفاق می‌افتد. مذاکره و نوشتن قراردادها در چنین معامله‌ای سریع‌تر از وام بانکی است.
2- بدون بدهی و قرض
سرمایه‌گذاران فرشته، سرمایه شخصی خود را در اختیار کارآفرینان قرار می‌دهند. آن‌ها برخلاف وام‌دهندگان نیازی به بازپرداخت ندارند. یعنی کارآفرینان در ابتدای کار زیر بار قرض نمی‌روند. این موضوع به بنیان‌گذار اجازه می‌دهد که مالکیت سهم بیشتری از کسبوکار را در اختیار داشته باشد و عملیات و فرایند تصمیم‌گیری را کنترل کند.
3- مربیگری
سرمایه‌گذاران فرشته دارای اطلاعات و تجربیات زیادی هستند که برای موفقیت استارتاپ‌ها بسیار ارزشمند است. آن‌ها می‌توانند در مورد تشکیل تیم، جذب مشتری، افزایش درآمد و استراتژی‌های فروش، مشاوره دهند.
معایب مشارکت با سرمایه‌گذاران فرشته
کارآفرینان لازم است که از شرایط شراکت با سرمایه‌گذاران فرشته آگاه باشند و احتمالات و تناقضات زیر را نیز در نظر بگیرند:
کنترل و مالکیت مشترک
در برخی از موارد، سرمایه‌گذاران فرشته در ازای تأمین مالی در تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد بنیان‌گذاران دخالت می‌کند. اگر پیشنهاد آن‌ها با نظرات کارآفرینان در تضاد باشد، مشکل‌ساز خواهد شد. علاوه بر این، مذاکره در مورد تقسیم سهام و رسیدن به توافقی عادلانه ممکن است دشوار باشد.
درخواست سهام کمتر
یکی دیگر از معایب سرمایه‌گذاران فرشته این است که نسبت به سرمایه‌گذاران خطرپذیر، سهام کمتری از کسبوکار را درخواست می‌کنند. اگر شرکت نتواند شریک‌های بیشتری پیدا کند، ممکن است موجب بروز مشکلاتی مانند کمبود بودجه برای پرداخت صورت‌حساب، استخدام کارمندان و یا توسعه شرکت شود.
فشار بیشتر
کسانی که از سرمایه‌گذاران فرشته بودجه دریافت می‌کنند ممکن است احساس فشار بیشتری برای رسیدن به موفقیت کنند. چون سرمایه‌گذاران در سوددهی کسبوکار سهیم هستند. سرمایه‌گذاران فرشته ممکن است کارآفرینان را مجبور به کاری کنند که تمایل ندارند. همچنین امکان خروج از شراکت پیش از موعد نیز وجود دارد.
منابع رایج برای پیداکردن سرمایه‌گذاران فرشته
سرمایه‌گذار فرشته، یک اصطلاح تا حدودی کلی است و در واقع می‌توان این نوع سرمایه‌گذار را به اشکال مختلفی یافت. سرمایه‌گذار فرشته معمولاً از طرق زیر یافت می‌شود:
خانواده و دوستان: این معمول‌ترین منبع تأمین مالی استارت‌آپ‌هایی است که علاقه‌مند به یافتن پول برای کسبوکار خود هستند و برای بسیاری از استارت‌آپ‌ها هم تنها گزینه موجود است. با توجه به نرخ بالای شکست کسب‌وکارهای جدید، این کار (اگر کسبوکار به موفقیت نرسد) به لحاظ تأثیر احتمالی بر روابط خانواده/دوستان بسیار پرخطر است. صادق‌بودن در مورد ریسک شکست استارت‌آپ از اهمیت بالایی برخوردار است.
افراد پول‌دار: یک منبع خوب دیگر افرادی هستند که کسبوکار موفقی دارند؛ پزشکان، وکلا، و دیگرانی که تمایل دارند تا (معمولاً) 500.000 دلار در ازای سهام سرمایه‌گذاری کنند. اغلب این کار از طریق دهان به دهان و از طریق همکاران یا انجمن‌هایی از قبیل اتاق تجارت محلی انجام می‌گیرد.
گروه‌ها: سرمایه‌گذاران فرشته، به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان بخشی از یک سندیکا (یک گروه از سرمایه‌گذاران فرشته) عمل می‌کنند که سطح سرمایه‌گذاری بالقوه‌شان نیز بر همین اساس افزایش پیدا می‌کند. سرمایه‌گذاران در تأمین مالی سندیکا شرکت می‌کنند و تیم حرفه‌ای مدیریت سندیکا، سرمایه‌گذاری‌ها را انتخاب می‌کند.
تأمین مالی جمعی: این مورد، یک شکل از گروه سرمایه‌گذاری آنلاین است. تأمین مالی جمعی شامل جمع‌کردن سرمایه با داشتن گروه بزرگی از افراد است که مبالغی تا 1.000 دلار سرمایه‌گذاری می‌کنند.
لیست سرمایه‌گذاران فرشته در ایران و دنیا
لیست سرمایه‌گذاران فرشته ایرانی
بررسی‌های انجام شده نشان داد كه به‌طورکلی، فرشتگان سرمایه‌گذار در ايران به ميزان بسيار محدودي مورد توجه قرار گرفته‌اند و نام آن‌ها حتي براي بسياري از افراد دانشگاهي نيز جديد و ناآشنا به نظر می‌رسد. در ادامه، سرمایه‌گذاران فرشته ایرانی معرفی می‌شوند.
دیجی‌آوران
دیجی‌آوران، یکی از شرکت‌های سرمایه‌گذار فرشته ایرانی است که در حوزه‌های تکنولوژی اطلاعات، نرم‌افزارها و رسانه‌های دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کند. این شرکت با ارتقای مهارت‌ها و ارتباط با کارآفرینان، به توسعه استارتاپ‌های نوآور در این زمینه‌ها کمک می‌کند.
آیسانا
شرکت دیگری که در ایران فعالیت می‌کند و بر استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای کوچک و نوظهور سرمایه‌گذاری می‌کند، آیسانا است. این شرکت با ارائه امکانات مالی و مشاوره‌های تخصصی، به رشد و توسعه کسب‌وکارهای نوآور و ارتقای توانمندی‌های کارآفرینان کمک می‌کند.
شرکت سرمایه‌گذاری پارس نوین
این شرکت نیز به‌عنوان یکی از سرمایه‌گذاران فرشته ایرانی شناخته می‌شود که به استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوآور در حوزه‌های فناوری ارتباطات، نرم‌افزار و اینترنت اشیا اعتماد می‌کند.
پارسانو
شرکت سرمایه‌گذاری پارسانو نیز در این راستا فعالیت می‌کند و بر استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای فناوری ارتباطات، اینترنت اشیا و هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند.
تأمین‌کنندگان رئال
این شرکت با تمرکز بر رشد کسب‌وکارهای نوآور و دستیابی به اهداف مالی، به‌عنوان یکی از مؤثرترین شرکت‌های سرمایه‌گذار فرشته در ایران شناخته می‌شود.
لیست سرمایه‌گذاران فرشته بین‌المللی
Paul Graham
پل گراهام یکی از بنیان‌گذاران شرکت Y Combinator است. Y Combinator یکی از مشهورترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری فرشته است که در زمینه استارت‌آپ فعالیت می‌کند. آن‌ها بر شرکت‌های نوپا سرمایه‌گذاری می‌کنند و با ارائه منابع مالی، مشاوره و امکانات فنی به آن‌ها در رشد و توسعه کمک می‌کنند. پل گراهام باتجربه خود در این صنعت و دانش فنی عمیق، به شرکت‌های سرمایه‌گذاری شده توسط Y Combinator راهنمایی می‌کند.
Ron Conway
ران کانوی یکی از سرمایه‌گذاران فرشته بسیار مشهور در سیلیکون‌ولی است. او بنیان‌گذار شرکت SV Angel است که در سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فناوری مشهور نقش دارد. ران کانوی در مراحل زودهنگام راهنمایی و سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی مانند Google،Twitter و Facebook انجام داده است.
Reid Hoffman
رید هافمن یکی از بنیان‌گذاران و مؤسسین LinkedIn است. وی همچنین به‌عنوان یک سرمایه‌گذار فرشته فعالیت می‌کند و در سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی مانند Facebook و Airbnb نقش داشته است. تجربه و شبکه رید هافمن در صنعت فناوری و راه‌اندازی شرکت‌های نوپا، به او کمک می‌کند تا بر استارت‌آپ‌هایی با پتانسیل بالا سرمایه‌گذاری و آن‌ها را راهنمایی کند.
Naval Ravikant
ناوال راویکانت سرمایه‌گذار فرشته، کارآفرین و نویسنده است. او به‌عنوان بنیان‌گذار AngelList شناخته می‌شود که یک پلتفرم سرمایه‌گذاری فرشته است. ناوال با تمرکز بر فلسفه زندگی، توسعه شخصی و سرمایه‌گذاری، استارت‌آپ‌ها را راهنمایی کرده و با ارائه منابع و اطلاعات به آن‌ها، در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک کمک می‌کند.
Peter Thiel
پیتر تیل یکی از شناخته‌شده‌ترین سرمایه‌گذاران فرشته است. وی بنیان‌گذار شرکت Founders Fund است و در سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی مانند Facebook، PayPal و SpaceX نقش بزرگی داشته است. پیتر تیل با داشتن نظریه‌های نوآورانه و دیدگاه‌های خاص درباره آینده صنعت و فناوری، به استارت‌آپ‌ها کمک می‌کند.
Marc Andreessen
مارک اندرسن یکی از بنیان‌گذاران شرکت Andreessen Horowitz است. این شرکت یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری فرشته است که در حوزه فناوری فعالیت می‌کند. مارک اندرسن در سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی مانند Facebook،Twitter و Airbnb نقش بسیار مهمی داشته است و باتجربه و دانش فنی خود به استارت‌آپ‌ها کمک می‌کند.