سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital) امروزه یکی از ارکان اصلی اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری در جهان به شمار می‌آید. اما این صنعت هیجان‌انگیز چگونه متولد شد و چطور به شکل مدرن امروزی تکامل یافت؟ از حمایت ملکه اسپانیا از سفر کلمب گرفته تا ظهور یونیکورن‌ها، در این مقاله مروری داریم بر تاریخچه جامع سرمایه‌گذاری خطرپذیر و تحولات کلیدی آن.
شروع ماجرا: سرمایه‌گذاری روی سفرهای پرخطر
اولین نشانه‌های مفهوم سرمایه‌گذاری خطرپذیر را می‌توان در حمایت ملکه ایزابل از سفر پر ریسک کریستف کلمب به قاره آمریکا یافت. در ازای این ریسک بزرگ، او ۹۰٪ از سود اکتشافات را دریافت کرد. این مدل اولیه تقسیم سود، بعدها در شکار نهنگ‌ها در قرن ۱۹ میلادی به شکل حرفه‌ای‌تری ظاهر شد.
تام نیکلاس، استاد دانشگاه هاروارد، در کتاب «سرمایه‌گذاری خطرپذیر: تاریخچه آمریکایی»، سفرهای شکار نهنگ را نمونه‌ای از سرمایه‌گذاری پرریسک می‌داند. سرمایه‌گذاران بدون تضمین بازگشت سرمایه، هزینه سفر را می‌پرداختند و در ازای آن سهمی از سود می‌گرفتند. مدل توزیع سود به‌گونه‌ای طراحی شده بود که ابتدا سرمایه اولیه بازپرداخت شده و سپس سود تقسیم می‌شد – الگویی که شباهت چشمگیری با وی‌سی‌های مدرن دارد.
قرن بیستم: تولد وی‌سی مدرن
سرمایه‌گذاری روی نوآوری‌های فناورانه
در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، نمونه‌های جدیدی از سرمایه‌گذاری خطرپذیر پدیدار شدند؛ مانند حمایت مالی J.P. Morgan از توماس ادیسون برای توسعه سیستم روشنایی الکتریکی، که در نهایت به تأسیس جنرال‌الکتریک انجامید.
۱۹۴۶؛ تأسیس اولین شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر
تأسیس شرکت ARDC در سال ۱۹۴۶ را می‌توان نقطه آغاز رسمی سرمایه‌گذاری خطرپذیر مدرن دانست. این شرکت با هدف حمایت از شرکت‌های خصوصی مبتنی بر فناوری‌های جنگ جهانی دوم راه‌اندازی شد. یکی از موفق‌ترین سرمایه‌گذاری‌های ARDC، تزریق سرمایه به شرکت Digital Equipment در سال ۱۹۵۷ بود که سودی ۵۰۰ برابری به همراه داشت.
ظهور سیلیکون‌ولی و سند هیل رود
دهه‌های ۶۰ و ۷۰ شاهد تثبیت صنعت وی‌سی و ظهور شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری مانند Sequoia Capital، Kleiner Perkins و Venrock در منطقه‌ای به نام سند هیل رود بودند. همچنین ساختار سرمایه‌گذاری Limited Partner (LP) در این دوران به استاندارد صنعت تبدیل شد.
دهه‌های ۹۰ تا ۲۰۰۰: اینترنت، رونق و بحران
با ورود کامپیوترهای شخصی و اینترنت به خانه‌ها، شرکت‌های فناوری مانند گوگل، آمازون، نتفلیکس و پی‌پال با حمایت سرمایه‌گذاران خطرپذیر متولد شدند. حجم سرمایه‌گذاری در فناوری از ۱.۵ میلیارد دلار در ۱۹۹۱ به بیش از ۹۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۰ رسید.
اما با ترکیدن حباب دات‌کام، بسیاری از شرکت‌های بزرگ فناوری تعطیل شدند و سرمایه‌گذاران زیان‌های هنگفتی متحمل شدند. با این حال، زیربنای اصلی صنعت باقی ماند و زمینه‌ساز موج نوآوری‌های بعدی شد.
دهه ۲۰۱۰ به بعد: عصر یونیکورن‌ها و میکرو وی‌سی‌ها
ظهور شتاب‌دهنده‌ها
با ایجاد شتاب‌دهنده‌هایی مانند Y Combinator، Seedcamp و Techstars، مسیر جدیدی برای جذب سرمایه اولیه و توسعه استارتاپ‌ها پدید آمد. استارتاپ‌ها حالا در کنار سرمایه، از منتورها، شبکه‌سازی و تجربه‌های عملیاتی بهره‌مند می‌شوند.
میکرو وی‌سی‌ها: راهی برای سرمایه‌گذاری در مراحل اولیه
در سال‌های اخیر، میکرو وی‌سی‌ها به بازیگران مهمی در سرمایه‌گذاری مراحل ابتدایی تبدیل شده‌اند. این صندوق‌ها معمولاً اندازه‌ای بین ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار دارند و در شرکت‌هایی با سرمایه مورد نیاز کمتر از ۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌کنند.
تولد یونیکورن‌ها و دکاکورن‌ها
در سال ۲۰۱۳، اصطلاح «یونیکورن» برای استارتاپ‌هایی با ارزش بالای یک میلیارد دلار، توسط آیلین لی ابداع شد. اکنون بیش از ۲۷۰۰ یونیکورن در جهان وجود دارد و برخی از آن‌ها حتی به دکاکورن با ارزش‌گذاری بالای ۱۰ میلیارد دلار تبدیل شده‌اند؛ مانند SpaceX و Stripe.
جمع‌بندی: آینده سرمایه‌گذاری خطرپذیر
سرمایه‌گذاری خطرپذیر همچنان به‌عنوان موتور رشد و نوآوری در جهان فناوری شناخته می‌شود. با رشد فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین و بیوتکنولوژی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی در حال ظهور هستند. چه یک میکرو وی‌سی باشید و چه یک سرمایه‌گذار سنتی، یک چیز مسلم است: همیشه افرادی هستند که ریسک می‌کنند، و همیشه نوآورانی که به این ریسک نیاز دارند.